Thời ấy, một đứa con chưa có chồng đã có con là điều khiến người đời xì xầm bàn tán không ngớt. Dù cả làng đều biết tôi không phải con dì út, nhưng danh xưng "mẹ đơn thân" gán cho dì lại như một vết nhơ khiến chẳng ai dám quan tâm đến chuyện cưới xin cho tôi.
Đến khi tôi sáu tuổi, vô tình nghe được người lớn bàn tán, sự thật dần hé lộ. Cơn giận trong lòng trào dâng, tôi chạy về nhà mẹ ruột, tay đập phá nồi niêu xoong chảo, dao trong tay vung chém nát cả chiếc bàn gỗ. Nhà chẳng có người lớn, chỉ có thằng em trai bốn tuổi, Dương Quốc, đứng nép vào góc tường, khóc nấc lên, nước mắt nước mũi lem luốc. Tôi quay lại, nhìn nó bằng ánh mắt lạnh lùng:
Khóc cái gì mà khóc! Đồ con hoang!
Đó là lần đầu tiên tôi mắng nó. Trước đó, tôi còn từng chia kẹo cho nó ăn, chưa từng dùng lời cay nghiệt như thế.
Tôi không hiểu rõ “con hoang” là gì, chỉ biết rằng trong làng có người từng chửi tôi như vậy. Mỗi lần nghe tiếng ấy, dì út lại vội vàng bịt tai tôi, kéo tôi đi chỗ khác. Dần dà, tôi nhận ra đó không phải lời tốt đẹp gì.
Sau này, tôi mới biết có người bịa đặt rằng tôi là con rơi của dì với một người đàn ông lạ, rồi để giữ thể diện, mẹ tôi đẩy tôi cho dì nuôi. So với sự thật là một đứa con gái bị ruồng bỏ, thì câu chuyện “ngoài giá thú” ấy lại hấp dẫn hơn, đủ để thiên hạ xì xào, làm trò tiêu khiển.
Tối hôm ấy, tôi lén về nhà, dì đang thái rau trong bếp. Thấy tôi, dì cau mày:
Đi đâu mà về muộn thế? Bảo đi nhặt củi cơ mà?
"Con quên mất rồi, giờ đi nhặt đây!" Tôi đáp, thở hổn hển vác sọt, còn bị dì khẽ đá một cái.
Con rảnh, lo mà tận hưởng mấy ngày nghỉ đi. Tháng sau phải đi học rồi.
Tôi hét lên:
Con không đi học! Đi học thì ai làm việc nhà? Con bé Vương Nhị Nha hàng xóm cũng không đi học mà!
Xạo! Mày không đi học tao đánh chết mày! Con khỉ của mẹ mày cũng phải đi học, nếu mày học không bằng nó, tao vứt mày vào chuồng lợn cho ăn cám!
Lưỡi dao trong tay dì nện mạnh xuống thớt, phát ra tiếng “cạch” khiến tôi im bặt.
Dì từng được đi học vài năm, nhưng mới học hết tiểu học thì ông ngoại bắt nghỉ để nhường cơ hội cho bố tôi. Từ đó, giấc mơ được học hành trở thành cái gai trong lòng dì. Nhìn bạn bè cùng lớp giờ có việc làm nhàn nhã ở trạm y tế, dì nuốt không trôi nỗi hối tiếc ấy. Không thể thay đổi số phận, dì đặt hết hy vọng vào tôi. Tôi mới bốn tuổi đã bị dì dạy ê a mấy chữ cái, nhưng dì chỉ biết lõm bõm, dạy được vài chữ rồi bỏ giữa chừng.
Ngày hôm đó, khi tôi vừa vác sọt củi về, đã thấy mẹ ruột đứng trước cửa, nét mặt hằm hằm, thịt trên mặt run lên từng hồi:
Con đĩ! Lá gan to rồi hả? Mày dám về nhà tao đập phá? Cái thứ chó má gì thế hả? Là cô mày dạy mày đúng không? Nếu biết trước mày bị nuôi thành cái loại chanh chua ngoa này, tao đã không để lại cho cô mày nuôi từ đầu!
Tôi gào lên:
Rõ ràng là bà vứt bỏ con! Còn dám lừa con nói dì út xin nuôi! Đồ không biết xấu hổ!
Cái con chó chết tiệt này! Ai mang nặng đẻ đau mười tháng trời cho mày chứ?!
Bà ta ngẩng cao đầu, không hề xấu hổ khi lời nói dối bị bóc trần.
Dì út nghe vậy cũng không chịu nổi. Hai người vốn ít khi gặp nhau, giờ đứng đó đấu khẩu, từ chuyện sinh con, sự thiên vị của cha mẹ đến cả vụ ớt năm xưa.
Tôi tránh né cái tát của mẹ, đầu óc ong ong, tức giận liền phang một cái bạt tai vào mặt thằng Dương Quốc. Tôi làm việc nhà quen tay, sức mạnh không nhỏ, cái tát khiến nó òa khóc nức nở.
Cả căn phòng im bặt, chỉ còn tiếng khóc xé lòng của nó.
"Con trai tôi trời ơi!" Mẹ tôi xông tới, xô mạnh khiến tôi loạng choạng suýt ngã.
Tôi ngẩng cao đầu, nuốt ngược mấy giọt nước mắt:
Có giỏi thì đeo nó bên hông mà giữ! Bằng không, bà mắng tôi một câu, tôi đánh nó một trận! Để xem bà có cản nổi không!
Lần này bà im bặt, chỉ ôm con trai quay đầu bỏ đi.
Bữa cơm tối hôm ấy, dì nghiêm mặt hỏi:
Nói thật, mày vì sao lại đập phá nhà bà ấy?
Tôi bỏ đũa, bĩu môi:
Vì bà ta lừa con!
Trong đầu tôi lúc ấy chỉ có một ý nghĩ duy nhất: bà ta vứt bỏ tôi, lại còn nói dối. Vậy bà ta là kẻ xấu, tôi không cần thứ mẹ như thế, thà cắt đứt quan hệ cả đời.
Dì khẽ thở dài, không trách phạt, chỉ lấy ra hai viên kẹo, một đưa cho tôi, một ngậm vào miệng mình:
Con còn nhỏ, nghĩ đơn giản quá. Đợi đến khi đi học, hiểu biết nhiều hơn, con sẽ hiểu.
Tôi không hiểu. Dì và mẹ đều chỉ học được vài năm, sao họ lại “hiểu”, còn tôi thì phải chờ lớn? Nhưng tôi không cãi, ngoan ngoãn gật đầu.
Tôi nghĩ, ít nhất mình không thể để thằng Dương Quốc học giỏi hơn mình, bằng không mẹ sẽ càng ngẩng cao đầu, dì út chẳng còn lý lẽ để cãi nhau.
Vì chuyện cho tôi đi học, dì đã cãi nhau dữ dội với ông bà nội. Ông bà vốn tin rằng “con gái học nhiều chỉ hư thân”, cuối cùng chẳng hiểu sao lại nhượng bộ.
Dì về nhà, trên mặt còn in hằn vết tát, đôi mắt đỏ hoe, giọng run run:
Mày phải học cho giỏi, học đến nơi đến chốn, nếu không... mày phụ lòng tao lắm đấy.
Tôi nghe mà lòng đau như bị ai đó dùng búa đập liên hồi, chua xót đến mức chỉ biết cắn răng thề sẽ học thật giỏi.
Một tháng sau, dì đưa cho tôi chiếc cặp vải tự may. Lót trong bằng bao tải, bên ngoài bọc vải cũ bạc màu, nhưng dì khéo tay thêu thêm mấy ngôi sao. Những ngôi sao ấy là "Thần" trong tên tôi, Tư Thần.
Tôi ôm chiếc cặp, mang theo lời hứa thầm lặng trong lòng, bước vào con đường học tập.
Trường tiểu học trong làng rất sơ sài, học sinh toàn là người quen của mười dặm tám làng xung quanh. Danh phận của tôi vốn chẳng phải bí mật.
Có mấy đứa trẻ tròn xoe mắt, ánh nhìn vừa trong trẻo vừa đầy sự tò mò, đẩy tôi sang một bên hỏi:
Ê, Thẩm Tư Thần, cậu thật sự là con của dì với đàn ông hoang ngoài kia à?
Thế thì không gọi là dì nữa chứ, phải gọi là mẹ mới đúng...
Đàn ông hoang là gì vậy?
Chúng ríu rít vây quanh, mỗi đứa chen một câu, không cho tôi cơ hội trả lời.
Đàn ông hoang chính là kẻ lang thang! Thẩm Tư Thần là con của dì cô ta với kẻ lang thang đó đấy!
Lang thang? Tôi gặp rồi! Ngày nào cũng ngồi ở đầu làng, hóa ra đó là cha của nó à, ha ha ha!
Tôi bị chúng vây đến mức không thở nổi, tiếng tim đập còn vang hơn cả tiếng cười nhạo hỗn loạn, tai nóng bừng, chẳng biết giải thích sao. Muốn phản bác, nhưng tận sâu trong lòng lại thấy việc bị mẹ ruột vứt bỏ cũng chẳng khá hơn lời đồn kia là bao.
Cuối cùng, vừa ném vừa đá, tôi đánh nhau với cả đám, trên người lãnh đủ mấy cú, áo sơ mi cũ bung chỉ. Thầy chủ nhiệm chậm chạp đến mới lôi bọn tôi ra.
Dì út đến đón tôi về, dọc đường không nói câu nào, đến cửa nhà mới dừng lại, trầm giọng:
Đừng quan tâm người ta nói gì, lo mà học hành cho tử tế. Học tốt rồi rời khỏi cái làng này mới nên người được.
"Nhưng bọn nó chửi con!" Tôi nghẹn họng, bực bội.
Chửi thì coi như không nghe. Người ta có cha mẹ làm chỗ dựa, con không có, nhịn vài câu rồi thôi. Bịt tai mà học, biết chưa!
Tôi nén giận, nước mắt chực trào, vụi vội lau đi rồi quay vào phòng nằm bẹp.
Chỗ bị đá trên người vẫn nhức nhối, gối thấm nước mắt lạnh làm má tôi run rẩy.
Tuần học đầu tiên, chẳng học được gì, chỉ ôm một bụng tức. Ở trường bị bạn bắt nạt, về nhà lại bị dì lải nhải, ngày nào cũng chỉ có bốn chữ “học cho giỏi”, chẳng có gì khác.
Thực ra trước khi đi học, dì cũng lải nhải không ít. Dì út tính lúc cứng lúc mềm, khó đoán, bà nội bảo dì chỉ biết hống hách trong nhà, ra ngoài thì thu mình.
Sau này lớn lên tôi mới hiểu, dì ngoài đời không dám cứng rắn vì không có chỗ dựa. Nhà chẳng ai chống lưng, nên dì sớm học cách thu mình, không dám gây chuyện.
Tôi quay mặt vào tường, nước mắt cứ thế rơi. Chẳng bao lâu nghe tiếng bước chân:
Tiểu Thần, xuống ăn cơm đi.
Đó chính là chiếc thang dì thả xuống, cho tôi có cớ thôi dỗi. Tôi miễn cưỡng ngồi dậy, lê la xuống bàn.
Hôm nay cháo có thêm một quả trứng. Bình thường ba ngày mới có một quả, nay có thêm một, đó là cách dì an ủi bù đắp.
Quả trứng ấy tôi nuốt cùng nước mắt. Từ đó trở đi, tôi học cách thu tính ngoài mặt, như dì nói, gây chuyện ra ngoài dì không xử lý được, cho tôi ăn một miếng cơm đã là hết tình.
Cha mẹ ruột thì càng không mong cậy. Chuyện ở trường truyền vào tai họ, mẹ tôi khinh bỉ nhổ toẹt một bãi, mắng cha tôi:
Con tiểu tiện kia vốn không yên thân! Mới mấy ngày đã gây chuyện! Nuôi giỏi lắm, nuôi được cái giống tốt thế!
Không vừa mắt thì đem về mà nuôi! Dù sao Dương Quốc cũng bốn tuổi rồi, kế hoạch sinh cũng chẳng quản nữa.
Tôi thèm nuôi chắc! Hôm đó mày không thấy nó định đánh chết Dương Quốc sao? Thật mang về thì thằng nhỏ tính sao?!
Thằng nhỏ bốn tuổi cũng hiểu đôi chút, Dương Quốc ném bát, la lớn: "Con không muốn con tiện kia về nhà! Con không thích chị!"
Mẹ tôi vội dỗ: "Không về, không về, nhà mình chỉ có mình con thôi!"
Lúc ấy nhà mới yên lại.
Những lời này là dì Vương hàng xóm kể cho tôi nghe. Bà mồm to, khoái nhất là nghe người ta cãi nhau rồi thêm mắm dặm muối truyền đi, phải mười dặm tám làng ai cũng biết mới hả dạ. Bà chẳng ít lần bị chửi vì cái thói ấy.
Từ đó tôi hiểu mình khác bọn trẻ khác.
Tôi chỉ biết ngậm miệng, gặp ai cũng lạnh lùng. Lâu dần, trong trường, lũ bạn hết hứng trêu chọc, chỉ cần thấy tôi là im bặt, ánh mắt tránh né.
Bị cô lập là thứ rất ngột ngạt. Trong lớp tôi như người vô hình, ai cũng mặc nhiên lờ đi. Với tôi mới sáu tuổi rưỡi, đó là cú đả kích lớn hơn cả việc biết cha mẹ ruột vứt bỏ mình.
Nộp bài thì quên gọi tên tôi, trò chuyện gặp tôi đi ngang thì câm nín, tiết thể dục lập nhóm, người dư lại không ai chọn chắc chắn là tôi.
Dì út thấy lũ trẻ ríu rít, chỉ mình tôi cô độc, không nhịn được hỏi:
Có bạn bè nào không?
Tốt nhất dành thời gian học thêm chữ nghĩa. Bài kiểm tra này con lại đứng đầu lớp rồi.
Sau này tôi mới biết, vì tôi từng lấy Dương Quốc ra dọa mẹ, bà tức giận đã đi rêu rao khắp nơi nói xấu tôi. Người lớn nghe thế cũng chẳng cho con cái lại gần, sợ bị tôi dạy hư.
Chính sự bừa bãi ấy của bà khiến tôi phải chịu cảnh cô lập suốt sáu năm.
May mà lúc đó tôi gần như đã quen. Năm tốt nghiệp tiểu học, tôi giữ phong độ ổn định, thi đỗ vào trường trung học huyện, mỗi kỳ phải đóng mười tám đồng học phí. Dì út không có tiền, buộc phải đi vay bà nội.
Học rồi sau này mới sống khá được. Như con trai chú Lý đầu làng, tốt nghiệp cấp hai biết chữ, giờ cũng vào văn phòng ngồi mát, chờ Tiểu Thần học xong, cùng lắm để nó trả bà.
Nhìn nó cái dạng đó, có hiếu được chắc? Đến mẹ ruột cũng dám chửi thẳng mặt, mày còn thương nó, thứ vô ơn ấy!
Thì nó cũng là cháu bà, cháu ruột bà. Chẳng nuôi ngày nào, giờ ngay một đồng học cũng tiếc, nó lấy gì hiếu kính bà?
Cuối cùng bà nội chửi đổng, từ trong hòm khóa kỹ lôi ra một gói vải, trong bọc có mấy đồng, run run rút một tờ năm đồng đưa cho dì, còn chưa nỡ buông tay:
Nhiều hơn thì không có, chỉ thế thôi.
Học phí mười tám đồng còn thiếu tám, dì út lo lắng đến mất ngủ, ngồi ngoài sân dưới ánh trăng lau nước mắt.
Tôi cũng không ngủ được. Tôi muốn đi học. Sáu năm tiểu học giữ vững hạng nhất, đó là chút tự tôn duy nhất tôi còn lại. Bị thiên hạ chỉ
